آناتومی دندان چگونه است؟

در این مطلب می خواهیم اطلاعاتی را راجع به آناتومی دندان در اختیارتان قرار بدهیم. دندان‌های ما ساختار بافتی متفاوتی دارند، به طوری که آناتومی دندان فقط مختص دندان‌ها بوده و در قسمت دیگری از بدن یافت نخواهد شد. هر یک از دندان‌ها عملکرد متفاوتی دارند و دسته‌بندی آن‌ها بر اساس عملکرد آن‌ها صورت گرفته است. آناتومی دندان یکی از آناتومی‌های پیچیده در بدن است که به معرفی هر یک از آن دندان‌ها خواهیم پرداخت.

اگر شما هم می خواهید اطلاعاتی را راجع به آناتومی دندان به دست بیاورید و با آناتومی دندان بیشتر آشنا شوید با ما همراه باشید.

انواع مختلف دندان‌ها

برای این که با آناتومی دندان آشنا شویم بیایید ابتدا با انواع مختلف دندان ها آشنا شویم سپس به بررسی آناتومی دندان بپردازیم. افراد بزرگسال یا کسانی که همه دندان‌های خود را درآورده‌اند دارای 16 دندان در فک بالا و 16 دندان در فک پایین هستند که مجموعا 32 دندان در کل دهان خود دارند.

ما به کمک این دندان‌ها مواد غذایی را برش داده، جویده و یا خرد می‌کنیم. هر یک از دندان‌ها بر اساس ویژگی‌های خود این کارها را برای ما انجام داده و مسئول یکی از این فعالیت‌ها هستند. آناتومی دندان ما به چهار گروه مختلف تقسیم‌بندی می‌شوند که به شرح زیر هستند؛

• دندان‌های ثنایا

چهار دندان در فک پایین و چهار دندان در فک بالا، دندان‌های ثنایا را تشکیل می‌دهند که مجموعا هشت دندان را شامل می‌شود. دندان‌های ثنایایی که در نزدیک خط وسط دندان‌ها قرار گرفته‌اند، دندان ثنایای مرکزی و دندان‌هایی که در مجاورت دندان‌های ثنایای مرکزی هستند؛ دندان‌های ثنایای جانبی نام دارند. در نتیجه چهار دندان ثنایای مرکزی و چهار دندان ثنایای جانبی خواهیم داشت.

وظیفه اصلی دندان‌های ثنایا، بریدن غذا است. در واقع دندان‌های ثنایا به بریدن قسمت‌های مختلف غذا کمک می‌کنند. به طور کلی دندان‌های ثنایای مرکزی لبه بزرگتر و تیزتری در مقایسه با دندان‌های ثنایای جانبی دارند. البته دندان‌های ثنایای مرکزی فک بالا نیز از دندان‌های ثنایای مرکزی فک پایین اندکی بزرگتر هستند و ترکیب و اجزای سازنده آن‌ها متفاوت است.

به طور کلی می‌توان گفت که دندان‌های ثنایای مرکزی فک بالا، بزرگ‌ترین دندان در بین انواع دندان‌های ثنایا هستند. ناگفته نماند که به دندان‌های ثنایای جانبی فک بالا، پیگ لترال نیز گفته می‌شود چراکه گاهی اوقات شبیه میخ رشد می‌کنند.

• دندان‌های نیش

وظیفه اصلی دندان‌های نیش کمک به جدا کردن تکه‌های غذا حین بریدن هستند. به طور کلی چهار دندان نیش داریم که دوتا از آن‌ها در انحای فک بالا و دوتای دیگر در انحنای فک پایین قرار گرفته‌اند. موقعیت قرارگیری دندان‌های نیش در نزدیک دندان‌های ثنایای جانبی هستند.

یکی دیگر از ویژگی‌های دندان‌های نیش، نوک بسیار برجسته آن‌ها است که این برجستگی در دندان‌های نیش فک بالا بیشتر از دندان‌های نیش فک پایین است. دندان‌های نیش دارای یک نوک تیز و ریشه است که بلندترین ریشه در بین تمامی دندان‌های دهان، متعلق به دندان‌های نیش است.

• دندان‌های پرمولر یا بیکوسپید

در مجاورت دندان‌های نیش، دندان‌های پرمولر قرار دارند. هشت تا از دندان‌های دهان یعنی چهار دندان در فک بالا و چهار دندان در فک پایین و در قسمت پشت دهان، از نوع دندان‌های پرمولر هستند. دندان‌هایی که در نزدیکی خط وسط دندان‌ها قرار دارند، پرمولر اول و دندان‌هایی که دور از خط وسط هستند، پرمولر دوم نام دارند.

وظیفه دندان‌های پرمولر کمک به خرد کردن و آسیاب کردن غذا است. پرمولرها معمولا دارای دو الی سه کاسپ یا همان نوک تیز هستند. در روش‌های مختلف ارتودنسی، پرمولر اول را برای افزایش فضای دندان‌ها می‌کشند. ناگفته نماند که در بین پرمولرها فقط پرمولر اول فک بالا، دو ریشه دارد و بقیه پرمولر ها دارای یک ریشه هستند.

• دندان‌های آسیاب

دندان‌های آسیاب همان‌گونه که از نام آن‌ها مشخص است، وظیفه آسیاب کردن غذا را بر عهده دارند. 12 دندان آسیاب در دهان وجود دارند که جزو پشتی‌ترین دندان‌های دهان بوده و در مجاورت دندان‌های پرمولر قرارگرفته‌اند. سطح دندان‌های آسیاب پهن بوده و دارای 4 الی 5 کاسپ هستند. در بین همه دندان‌های دهان، بزرگ‌ترین تاج متعلق به دندان‌های آسیاب است. اسم دندان‌های آسیاب از نزدیکی خط وسط دندان به ترتیب دندان آسیاب اول، آسیاب دوم و آسیاب سوم است.

آسیاب سوم را با نام دندان عقل تیز می‌شناسند. این دندان معمولا در برخی افراد رشد نمی‌کند و به صورت پنهان درون لثه باقی می‌ماند. در برخی موارد در ارتودنسی مجبور به جراحی دندان عقل پنهان و خارج کردن آن می‌شوند تا فضا را برای دندان‌های دیگر بیشتر کنند.

اجزای تشکیل دهنده دندان

آناتومی دندان در واقع بخش کوچکی از آناتومی بدن است و خود از اجزای مختلفی تشکیل شده است که هر کدام مسئول انجام کاری بوده و وظیفه خاصی بر عهده دارند. به طور کلی آناتومی دندان به صورت زیر است؛

• تاج

یکی از اجزای آناتومی دندان تاج دندان است. قسمت بالایی دندان متعلق به تاج است که با چشم نیز قابل مشاهده است. تاج دندان‌های مختلف با یکدیگر متفاوت هستند چراکه عملکرد دندان بر اساس نوع تاج تعیین می‌شود. به عنوان مثال دندان‌های آسیاب، تاج پهنی دارند که برای آسیاب کردن طراحی شده است. این در حالی است که تاج در دندان‌های نیش تیزتر است تا بتواند تکه‌‌های غذا را برش دهد.

تاج به کمک مینای دندان روی عاج دندان قرار گرفته و از آن محافظت می‌کند. مینای دندان یک نوع ماده معدنی بوده که از فسفات کلسیم کریستالی تشکیل شده و محکم‌تر از استخوان است. به نوعی می‌توان گفت که مینای دندان سخت‌ترین ماده در بدن انسان محسوب می‌شود.

• مینا

یکی دیگر از آناتومی دندان مینای دندان است. همان‌طور که گفتیم مینا قسمت خارجی دندان است که از ماده معدنی سختی تشکیل شده است و فاقد بافت زنده است. در نتیجه اگر پوسیده یا خراب شود، توانایی ترمیم ندارد. به همین دلیل است که گفته می‌شود باید از دندان‌های خود به خوبی مراقبت کنیم تا سبب خرابی مینای دندان نشویم.

• خط لثه

به فاصله بین دندان و لثه، خط لثه گفته می‌شود. وظیفه لثه محافظت از استخوان فک، پوشش گردن دندان و محافظت از ریشه دندان است. لثه نوعی بافت نرم و صورتی رنگ است.

• ریشه

ریشه در واقع به عنوان تکیه گاه هر دندان عمل می‌کند که با قرارگیری در استخوان فک، به دندان‌ها قدرت جویدن، بریدن و آسیاب کردن می‌دهد.

• عاج

بیشترین و مهم‌ترین بخش در ساختار دندان به عاج تعلق دارد که در تمامی طول دندان امتداد یافته است. ساختار عاج دندان شبیه استخوان است با این تفاوت که تراکم‌پذیرتر بوده و قابلیت ارتجاعی دارد. عاج از قست پالپ دندان تغذیه می‌کند و بافتی زنده است که از بالا توسط مینای دندان و از پایین توسط سیمان ریشه محافظت می‌شود.

• پالپ

بافت عصبی و عروق خونی دندان در قسمتی به نام پالپ قرار گرفته است. پالپ نیز درون اتاقک پالپ قرار می‌گیرد و از تاج تا نوک ریشه امتداد می‌یابد. اعصاب موجود در پالپ به دندان کمک می‌کنند تا سرما و گرما را تشخیص دهد. عروق خونی نیز سبب تغذیه قسمت‌های مختلف دندان می‌شوند. البته در پالپ دندان، رگ‌های لنفاوی کوچکی وجود دارند که با انتقال گلبول سفید، به دندان در مبارزه با باکتری‌ها کمک می‌کنند.

• سمنتوم یا سیمان دندان

سمنتوم یا سیمان دندان لایه‌ای سخت و ازجنس استخوان است ولی از مینای دندان نرم‌تر بوده و قسمت ریشه دندان را پوشش داده و از آن محافظت می‌کند.

• کانال ریشه یا کانال پالپ

کانال ریشه یا کانال پالپ، فضایی باز درون ریشه است که پالپ ریشه در آن امتداد یافته و عروق خونی و اعصاب به کمک کانال ریشه وارد ریشه می‌شوند.

• رباط پریودنتال

رباط پریودنتال از بافت همبند تشکیل شده است که یک طرف این بافت به ریشه و طرف دیگر به استخوان فک متصل است. در واقع ریشه را به استخوان فک متصل کرده است. وظیفه این رباط‌ها علاوه بر اتصال ریشه، جلوگیری از وارد شدن ضربه به ریشه حین جویدن و یا خردن کردن است.

• کانال جانبی

کانال جانبی، کانال‌های کوچک‌تری هستند که انشعاب آن‌ها از طریق عاج به رباط پریودنتال می‌رسد. در نزدیکی کانال‌های جانبی دارای عروق خونی و اعصاب پالپ هستند و در نزدیکی ریشه دندان قرذار گرفته‌اند.

• سوراخ اپیکال

سوراخ اپیکال در نوک ریشه قرار دارد و اعصاب و رگ‌های خونی بافت اطراف دندان از این قسمت وارد دندان می‌شوند.

• استخوان آلوئول

استخوان آلوئول، همان استخوان فک است که دارای حفره‌های مختلف دندان بوده و از ریشه دندان‌ها محافظت کرده و آن‌ها را پوشش می‌دهد.

دندان‌ها از نظر میزان رشد نیز به دو نوع تقسیم‌بندی می‌شوند؛

• دندان‌های کودکان
• دندان‌های بالغ

دندان‌های کودکان

دندان‌های کودکان همان دندان‌هایی هستند که برای اولین بار در دهان رشد می‌کنند، پس از مدتی می‌افتند و با دندان‌های دائمی یا ثانویه جایگزین می‌شوند. به دندان‌های کودکان، دندان‌های شیری نیز گفته می‌شود. دندان‌های شیری 20 عدد دندان هستند که از 4 عدد دندان ثنایی، دو دندان نیش و 4 دندان آسیاب در هر فک تشکیل شده است. دندان‌های شیری اولیت مرحله رشد خود را رحم مادر شورع می‌کنند.

سپس از 6 الی 12 ماهگی از دهان هر فرد بیرون می‌آیند. معمولا گفته می‌شود که کودکان باید تا سن 3 سال تمامی دندان‌های شیری خود را بیرون آورند. البته درامدن اولین دندان شیری در کودکان مختلف متفاوت است. کودکان از سن 6 الی 12 سالگی شروع به از دست دادن دندان‌های شیری و جایگزین کردن آن با دندان‌های دائمی می‌کنند.

ناگفته نماند که دندان‌های شیری مینای دندان و عاج نازک‌تری دارند، تاج دندان در آن‌ها تیزتر و سفیدتر بوده، ریشه نازکی دارند و اتاقک پالپ در آن‌ها بزرگ‌تر است. بر اساس داشتن این ویژگی‌ها، دندان‌های شیری بیشتر متسعد خراب شدن و پوسیدگی هستند.

وظایف اصلی دندان

از جمله وظایف اصلی دندان‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد؛

• دندان‌ها به جویدن غذا کمک می‌کنند و در نهایت ما می‌توانیم به کمک دندان‌ها هضم راحت‌تری داشته باشیم.
• ساختاری تشکیل داده است که می‌تواند به کمک آن از بافت صورت پشتیبانی کند.
• همچنین به ما کمک می‌کند تا در حین گفتار، واژگان را تلفظ کنیم.

بیماری‌ها و مشکلات شایع دندان‌ها در آناتومی دندان

برخی از بیماری‌ها و مشکلات شایع مربوط به آناتومی دندان وجود دارند که می‌توانند در صورت درمان نشدن، به سلامت دندان‌ها، لثه، استخوان فک و در برخی مواقع کل بدن آسیب می‌رسانند. از جمله این بیماری‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد؛

• حفره‌ها و سوراخ‌های دندان

یکی از مشکلات شایعی که ممکن است در رابطه با دندان‌ها رخ بدهد، حفره‌ها و سوراخ‌هایی است که بر روی مینای دندان تشکیل می‌شوند. مهم‌ترین دلیل تشکیل این نوع از پوسیدگی‌ها، تجمع باکتری‌ها در دهان و دندان است. اگر این حفره‌ها در زمان خود درمان نشوند سبب ایجاد مشکلات متعدد دیگر از جمله التهاب، آبسه، درد، از دست دادن دندان و یا شکستگی خواهند شد. برای جلوگیری از ایجاد سوراخ یا حفره در دندان، بهتر است دندان‌های خود را همواره به کمک مسوتک یا نخ دندان پاکیزه نگه دارید.

پالپیت

اگر مینا یا عاج دندان آسیب ببیند، پالپ دندان دچار التهاب می‌شود و نتیجه آن بروز بیماری پالپیت خواهد بود که می‌تواند سبب ایجاد عارضه‌های دیگر از جمله درد شدید، تورم، تب، حساسیت نسبت به گرما و سرما شود. برای درمان این نوع از التهاب باید به پزشک مراجعه کنید و برای جلوگیری از پالپیت باید از بروز آسیب دندانی پیشگیری کنید.

بیماری پریودنتال

به التهاب لثه و بافت پشتیبان دندان، بیماری پریودنتال گفته می‌شود که در اثر جمع شدن باکتری‌ها و افزایش پلاک دندان شکل می‌گیرد. از دیگر عوارض این بیماری می‌توان به قرمز شدن، تورم، خون‌ریزی، درد و از دست رفتن دندان اشاره کرد. سعی کنید به بهداشت دهان و دندان خود بسیار اهمیت دهید تا از بروز بیماری پریودنتال جلوگیری کنید.

مال اکلوژن

وقتی دندان‌ها و فک به طور منظم و درست روی هم قرار نگیرند، بیماری مال اکلوژن رخ می‌دهد. از نتایج این بیماری می‌توان به شکستن، ترکیدگی، سایش، احساس درد و فشار روی دندان‌ها، احساس درد در مفاصل و استخوان فک و لثه اشاره کرد. یکی از روش‌های درمان این نوع از بیماری، جراحی فک است. البته می‌توان به روش‌هایی نیز از بروز مال اکلوژن جلوگیری کرد. به عنوان مثال از مکیدن انگشتان یا نگه داشتن زبان در جلوی دندان‌ها خودداری کرد.

امیدواریم اطلاعاتی را که راجع به آناتومی دندان در اختیارتان قرار دادیم مفید واقع شده باشد. همان‌طور که تا اینجا متوجه شدیم، آناتومی دندان یکی از پیچیده‌ترین آناتومی‌های موجود در بدن انسان است. هر دندان از قسمت‌ها و اجزای مختلفی ساخته شده است و عملکرد آن‌ها بر اساس ویژگی‌ها و اجزای تشکیل دهنده آن‌ها تعیین می‌شوند.

به طور کلی انسان بزرگسال دارای 32 دندان در هان خود است که چهار نوع دندان‌های ثنایا، دندان‌های نیش، دندان‌های پرمولر و دندان‌های آسیاب تقسیم‌بندی می‌شوند. دندان‌های شیری کودک نیز 20 عدد بوده که به سه نوع دندان‌های ثنایا، دندان‌های نیش و آسیاب تقسیم‌بندی می‌شوند.

برای دریافت خدماتی مانند ایمپلنت دندان، کامپوزیت دندان، لمینت دندان، اندو تخصصی، بلیچینگ دندان، لیفت لثه و اصلاح طرح لبخند با ما در کلینیک دندانپزشکی آریل دنتال با مدیریت دکتر وحید سعیدیان تماس بگیرید.